Er is niets dat voorgoed verdwijnt, als je de herinnering bewaart.
Op 11 september 2020 is Thea overleden op 97 jarige leeftijd.
Vele mooie herinneringen hebben we aan Thea. De laatste jaren kwam Thea eens per jaar op de eerste woensdag van februari steevast naar onze avond en later toen ze dat zelf niet meer kon, werd ze door ons opgehaald. Want Thea hoorde bij onze groep. Ook al was ze niet meer actief. 
Zo was ze er ook als speciale gast op 5 februari dit jaar. We hebben haar met medewerking van de familie opgehaald uit het Sarphatihuis en meegenomen naar de Kat in de Wijngaert. Na een eerste rondje zijn we naar ons restaurant gegaan waar we de 50e verjaardag van Transgenders Amsterdam op bescheiden wijze gevierd hebben. Wat betreft het jubileum: door corona is het dit jaar niet gelukt een passend jubileumfeest te organiseren, dat houden we nog tegoed. Thea heeft voluit genoten van die avond waarbij ze ook de Sara voor ons aangesneden heeft. De verhalen van vroeger kwamen weer helder boven bij haar.
Voor mij begon het meer dan 25 jaar geleden. In het pré internet tijdperk had ik een bericht op teletekst gelezen over een groep die bij elkaar kwam en Travestie & Transseksualiteit heette. Er stond een telefoonnummer bij dat elke 1e woensdag van de maand beschikbaar was. Na lang wikken en wegen durfde ik te bellen en kreeg Thea aan de lijn. Wat een fantastisch mens!
Door het stellen van een aantal vragen begreep ze me meteen en vertelde ronduit over de avond en wat dit voor mij kon betekenen. Ze haalde me over een avond te bezoeken.
Na overleg met mijn vrouw besloot ik als Bianca naar de NVSH op de Blauwburgwal in Amsterdam te gaan. De auto had ik op de gracht geparkeerd en daar liep ik dan als Bianca alleen in het donker over de gracht, doodeng, naar de Blauwburgwal. Met de deurklink in de hand dacht ik nog: waarom doe ik dit.....
Maar ik wist dat Thea me binnen zou verwelkomen. En dat was ook zo: toen ik binnenkwam vroeg ze meteen al of ik Bianca was en ze stelde me meteen voor aan een aantal andere dames.
Ik had een leuke avond en kon 'mijn andere zelf' zijn. Vele avonden heb ik met Thea zitten praten over haar leven, haar gevoelens en de situatie van de 25 jaar daarvoor.
Ze vertelde vaak dat 50 jaar geleden 'wij' nog gezien werden als een psychiatrisch patiënt, pervers of beide. Erkenning van je identiteit als vrouw, man of iets ertussen in, leek een onhaalbaar doel. Vooral transvrouwen werden ervan beticht ‘de kluit te belazeren’ zoals ze dat treffend kon benoemen. Transgenders moesten zelf maar uitzoeken wat hun gevoelens betekenden en hoe daarmee om te gaan.
Over de lichamelijke en sociale oversteek naar het andere geslacht was weinig bekend en er waren nauwelijks voorbeelden en ervaringen.
Veel mensen met transgender gevoelens dachten dat ze de enige waren. Dat dacht ík ook, totdat ik via Thea anderen leerde kennen met hun verhalen.
Thea vertelde me dat in de jaren rond 1968 dr. Anton M. Verschoor door zijn werk in het VU-ziekenhuis in Amsterdam in aanraking kwam met mensen die zich niet happy voelden met het geslacht waarin ze waren geboren en trok zich dit aan. Hij besloot daar wat aan te doen en zette een advertentie in de krant Vrij Nederland. Daar reageerde een aantal mensen op. Dr. Verschoor nodigde hen uit bij hem thuis en daar werden de eerste bijeenkomsten gehouden. Thea Wickel was daar (als één van de 4 travestiemensen) toen al bij en er werd besloten een Travestie &Transseksualiteit (T&T) avond te organiseren. T&T Amsterdam heeft haar eerste ontmoetingsavond gehouden op 4 februari 1970 en is daarmee de eerste en oudste transgender ‘organisatie’ in Nederland.
Elke eerste woensdag van de maand was het de T&T avond, eerst nog bij mensen thuis. Vanaf 1973 op de Blauwburgwal bij de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) (toen nog met 170.000 leden).
Voor Thea was dit dé gelegenheid Thea te zijn omdat het thuis niet kon. Thea beantwoordde de hulptelefoon op de eerste woensdag van de maand en was 16 jaar betrokken als voorzitster van de 'Werkgroep T&T' bij de NVSH. Hierna bleef Thea nog vele jaren actief bij de telefoonhulplijn en dat deed ze met verve! Hier rechts zien we een foto van Thea uit ca. 1985 (onbekende fotagraaf: bron Amsterdam Museum).
Thea vertelde ook dat het lange tijd verboden is geweest volgens de Algemene Plaatselijke Verordening in vele steden om je te kleden in ‘de kleding van de andere kunne’. In 1983 is dit pas geschrapt op voorspraak van o.a. de ons wel bekende Antoon Verschoor, die zich dan inmiddels heeft gespecialiseerd als Genderpsycholoog bij het toenmalige ziekenhuis der Vrije Universiteit van Amsterdam.
Door de jaren heen betekende Thea heel veel voor wat we nu transgenders noemen voor wie de T&T-avond een lang gezochte, levensreddende plek was. Vaak was Thea de eerste bij wie mensen hun hart uitstortten over hun gekmakende gevoelens. Thea luisterde en introduceerde hen bij de anderen.
Wel gaf ze een dwingend advies mee: geef, zeker de eerste paar keer, geen persoonlijke details, geen telefoonnummer, geen adres. Praat niet over geloof, niet over politiek. We zijn gezellig onder elkaar, we praten alleen over dingen die onszelf aangaan. Er waren meer ongeschreven gedragsregels: ongeschoren binnenkomen was een doodzonde, net als koketteren met seks. Thea lette daar goed op en je werd onherroepelijk tot de orde geroepen door haar wanneer je je daar niet aan hield.
Voor de buitenwereld functioneerde Thea min of meer als man en iets als voorlichting geven in de media was, tot haar spijt, zeker niet aan de orde.
De Blauwburgwal was dan ook méér dan de maandelijkse T&T-avond: het was Thea’s tweede thuis, waar ze zich kon omkleden en zichzelf kon zijn. Ze had er een kledingkast voor al haar dameskleding, schoenen en pruiken. In 1998 sloot de Blauwburgwal zijn deuren, hierover zei ze: "Dat het omkleden niet meer kan, is zwaar. Ik heb het er moeilijk mee en ik mis het. Zeker omdat het voor mij een soort levensbehoefte was, een peppil waarop ik dagen, soms weken kon teren. Hoewel het omkleden is verwaterd, is het vrouw-zijn nog elke dag aanwezig. Van de honderd keer dat ik word aangesproken is het tot mijn grote genoegen zeker 95 keer met ‘mevrouw’. Wat dat betreft, heb ik nog altijd plezier van alle ellende die ik heb gehad. En spijt? Dat heb ik niet."
(Citaat uit in mei 2018 verschenen boek van Eveline van de Putte, ‘Nieuwe Namen, verhalen van transgender ouderen’ (uitgeverij De Brouwerij/Brainbooks)
Het is niet voor niets dat begin jaren negentig de Thea Wickelbokaal in het leven werd geroepen: een wisseltrofee voor mensen die transgenderbelangen behartigen.
Jarenlang heeft Thea zich ingespannen om anderen op weg te helpen, zowel bij de maandelijkse avonden als aan de telefonische hulplijn. Als iemand de Thea Wickel bokaal verdiende, was het Thea zelf wel. Maar ze reikte die graag uit aan anderen die zich ook inzetten voor de belangen van transgenders in alle belevingsvormen. Hoe mooi is dat?
Wat een mooi mens was Thea, dat vind ik niet alleen, maar dat hoor ik van alle mensen om me heen: Thea, we gaan je missen!
Bianca Holland
namens TransgendersAmsterdam.nl
